«Τεράστιες οι δυνάμεις του καιρού»
Συνέντευξη με τον Ανώτερο Λειτουργό της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, Κλεάνθη Νικολαΐδη
«Τεράστιες οι δυνάμεις του καιρού. Εάν πει κάποιος ότι τον καιρό μπορεί να τον καταλάβει απόλυτα, είναι μεγάλο λάθος», τονίζει στην «ΠΑ» ο Ανώτερος Λειτουργός στη Μετεωρολογική Υπηρεσία Κύπρου, Κλεάνθης Νικολαΐδης. Μας μιλά για τις προβλέψεις του φετινού χειμώνα, οι οποίες είναι αποκαρδιωτικές και επιβεβαιώνουν τις εκτιμήσεις για συνέχιση της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Τα ”Μηναλλάγια” η Μετεωρολογία δεν τα αποδέχεται, μας λέει, όμως οι επίμονες τοπικές παρατηρήσεις των ανθρώπων που παρατηρούν συνεχώς τον καιρό και προβλέπουν για συγκεκριμένη μικρή περίοδο έχουν βάση. Τοποθετείται ακόμη και για το θέμα των αεροψεκασμών. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στον κόσμο κάποιοι θέλουν να ελέγξουν τον καιρό, αλλά για την περίπτωση της Κύπρου αυτό δεν συμβαίνει», σημειώνει εξηγώντας το γιατί.
Τον επισκεφτήκαμε στο γραφείο του μία από τις πρόσφατες ημέρες, που τα ακραία – για τα δεδομένα της Κύπρου – καιρικά φαινόμενα είχαν προκαλέσει σε αρκετό κόσμο ανησυχία και δυσφορία. Εκείνο το πρωί τα τηλέφωνα στα κεντρικά γραφεία της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας στη Λευκωσία είχαν πάρει φωτιά. Κάθε λίγο η συζήτηση διακόπτετο για να δώσει ο κ. Νικολαΐδης μετεωρολογικές απαντήσεις σε συμπολίτες μας που αγωνιούσαν για τον καιρό.
Συνέντευξη στον Παύλο Νεοφύτου
Δέχεστε συχνά τηλεφωνήματα από τον κόσμο;
Γενικά όταν υπάρχουν περίοδοι όπου ο καιρός μας είναι άστατος ή όταν είναι πολύ θερμός – διότι και αυτό είναι κάτι το οποίο επηρεάζει την περιοχή της Κύπρου και επηρεάζει την κοινωνία – έχουμε αυξημένο αριθμό τηλεφωνικών κλήσεων. Ο κόσμος θέλει να γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί ο καιρός στην περιοχή του, γιατί ο καιρός έχει μπει πλέον στη ζωή του Κυπρίου και προγραμματίζει πάντοτε σε σχέση με τον καιρό. Επειδή ακριβώς αυτές τις τελευταίες δυο -τρεις μέρες(11-13 Δεκεμβρίου) παρουσιαστήκαν κάποια φαινόμενα τα οποία ήταν συνδεδεμένα με ακραίο καιρό, με τον πολύ ισχυρό μέχρι σφοδρό και θυελλώδη βορειοανατολικό άνεμο, αυτό οδήγησε σε έκδοση προειδοποίησης, η οποία μπορεί να μην έφτασε στο πλατύ κοινό, αλλά πήγε εκεί που έπρεπε να πάει, πήγε στην Πολιτική Άμυνα, πήγε στις Επαρχιακές Διοικήσεις κτλ. Δηλαδή πήγε στα κέντρα λήψης απόφασης, τα οποία έχουν τους μηχανισμούς να ειδοποιήσουν την κοινωνία και να την προστατεύσουν στο μέτρο που μπορούν.
Τι μας επιφυλάσσει ο καιρός για τον φετινό χειμώνα;
Απ’ ό,τι φαίνεται δεν θα είναι βροχερός και δεν θα φτάσουμε τις κανονικές θερμοκρασίες. Ο χειμώνας μας θα είναι κάπως ξηρός. Προβλέπεται ότι δεν θα υπερβούμε το 75% της κανονικής βροχής – αυτοί οι τρεις μήνες πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι έχουν περίπου μέση βροχή περίπου 300 χιλιοστά. Και επειδή και οι προηγούμενοι μήνες, Νιόβρης και Οκτώβρης, ήταν αρκετά πίσω από την κανονική βροχόπτωση και επειδή οι επόμενοι μήνες, Μάρτης και Απρίλης, δεν συνεισφέρουν ουσιαστικά στην κανονική βροχή, φαίνεται ότι ο χρόνος μας θα κλείσει με αρνητικό ισοζύγιο βροχής. Άρα το σημαντικό είναι ότι ο χειμώνας μας θα είναι με αρνητικό ισοζύγιο βροχής, σε σχέση με την κανονική, ενώ οι θερμοκρασίες θα είναι κοντά στην κανονική ή κάπως πιο πάνω.
Ο κ. Κλεάνθης Νικολαΐδης, Μετεωρολογικός Λειτουργός Α’
Αν δούμε το θέμα ιστορικά, θεωρείτε ότι είναι εμφανής η αλλαγή στο κλίμα της Κύπρου;
Στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικά στην Κύπρο υπάρχουν μετρήσεις θερμοκρασίας και βροχής από το 1878. Από τότε δηλαδή που πωλήθηκε η Κύπρος από τους Οθωμανούς στους Άγγλους και εγκαταστάθηκαν μετερεωλογικοί σταθμοί υπάρχει μια αδιάλειπτη σχεδόν χρονοσειρά μετεωρολογικών δεδομένων – είναι μια τεράστια χρονοσειρά, προηγμένα κράτη δεν έχουν τέτοιες μεγάλες χρονοσειρές δεδομένων. Για τον 20ο και τις αρχές τους 21ου αιώνα φαίνεται από την ανάλυση αυτών των δεδομένων ότι δυστυχώς η βροχή μας έχει μία πτωτική τάση και η θερμοκρασία έχει μία ανωδική τάση. Γιατί χρησιμοποιώ τους όρους θερμοκρασία και βροχή; Οι δύο αυτές παράμετροι είναι βασικές κλιματικές παράμετροι, δηλαδή το πιο σημαντικό στο κλίμα, αυτό που καθορίζει το κλίμα, είναι η ποσότητα της βροχής και η ποσότητα της θερμοκρασίας. Αν αυτές διαταραχθούν, σημαίνει ότι έχω κάποια αλλαγή, και η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ειδικά η Κύπρος, αλλά και το Ισραήλ και η Συρία, δείχνουν ότι ανεβαίνει η θερμοκρασία τους σταδιακά και πέφτει η μέση βροχή τους σταδιακά. Επίσης εάν κρίνουμε και από τα δελτία τα οποία εκδίδει ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός, ο οποίος μελετά τα θέματα της κλιματικής αλλαγής, φαίνεται ότι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα είναι μία από τις πρώτες περιοχές σε παγκόσμιο επίπεδο, στις οποίες θα έχει αντίκτυπο αυτό το οποίο ονομάζεται κλιματική αλλαγή. Δεν είναι μόνο η Κύπρος, δεν είναι μόνο η Συρία, αλλά είναι και η Τουρκία μέσα σε αυτή την περιοχή όπου προβλέπεται ότι θα αλλάξει το κλίμα μας. Θα πάμε σε πιο θερμό και πιο ξηρικό κλίμα. Με όλα τα συνεπακόλουθα. Συνεπακόλουθο θα είναι για παράδειγμα η αλλαγή στη βιοποικιλότητα. Οι καλλιέργειες που έχουμε τώρα θα μπορούν να δίνουν καρπούς μετά από 30-40 χρόνια σε βάθος χρόνου, όπου προβλέπεται ότι η βροχόπτωση μας θα μειωθεί κατά 20-25% και η θερμοκρασία θα ανέβει με 3-3.5 °C; Άρα εδώ τίθεται θέμα χάραξης κρατικής πολιτικής. Τι θα κάνουμε σε βάθος χρόνου;
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι κλιματική αλλαγή είναι μία φάρσα. Ποια η άποψη σας γι’ αυτό;
Είναι γεγονός ότι πολλοί λένε ότι το πράσινο κίνημα γενικά, η πράσινη σκέψη, είναι κάτι το οποίο είναι κερδοφόρο και δημιουργήθηκε λόγω της κλιματικής αλλαγής. Έλα όμως που είναι πραγματικότητα… Δηλαδή πράγματι οδεύουμε προς πιο ψηλές θερμοκρασίες. Πράγματι η βροχή μας πάει προς πιο χαμηλά ύψη βροχόπτωσης. Κάποιος θα μπορούσε να εικάσει, ας πούμε, ότι αν δεν υπήρχε κλιματική αλλαγή τότε η κλιματική περίοδος 1961-90 – όταν λέμε κλιματική περίοδο εννοούμε μια τριακονταετή περίοδο, στην οποία εκδίδονται μέσοι ώροι θερμοκρασίας, υγρασίας, ταχύτητας, διεύθυνσης ανέμου κτλ. – θα ήταν η ίδια με μια πρόσφατη κλιματική περίοδο 1980-2010. Όμως οι θερμοκρασίες αυτή την τριακονταετία είναι πολύ πιο ψηλές απ’ ότι την τριακονταετία 61-90. Είναι πιο ψηλά κατά 1.5 °C. Εάν στο μέλλον αποδειχθεί ότι η κλιματική αλαγή ήταν μια ”μπαρούφα”, τώρα φαίνεται ότι είναι αλήθεια.
Ποια είναι τα στοιχεία τα οποία συγκροτούν έναν καλό μετεωρολόγο;
Η Μετεωρολογία είναι κλάδος της Φυσικής, των Μαθηματικών, τα τελευταία χρόνια άρχισε και η Πληροφορική να μπαίνει μέσα, η οποία δημιουργεί τα μοντέλα*, στα οποία γίνονται οι προσομοιώσεις του καιρού και τα οποία ουσιαστικά εκδίδουν πρόγνωση του καιρού για τις επόμενες μέρες. Θα έλεγα ότι ένας καλός μετεωρολόγος βγαίνει από έναν καλό Φυσικό ή από έναν καλό Μαθηματικό, με πολύ καλή εκπαίδευση στη θερμοδυναμική της ατμόσφαιρας και οπωσδήποτε εκπαίδευση σε αυτό το οποίο ονομάζεται πρόγνωση καιρού. Αριθμητική πρόγνωση καιρού και Εφαρμοσμένη Μετεωρολογία, είναι τομείς στους οποίους πρέπει να ενσκύψει ένα καλός μετεωρολόγος.
«Δεν αποδεχόμαστε τα ”Μηναλλάγια”»
Υπάρχουν όμως και καθημερινοί άνθρωποι – ειδικά οι παλιοί -που προβλέπουν εμπειρικά τον καιρό.
Εδώ θα σας πω την ιστορία ενός παππού βασκού από το Αυγόρου, ο οποίος για χρόνια, χειμώνα – καλοκαίρι ήταν μέσα στα χωράφια. Συγκατοικούσαμε μετά την προσφυγιά, εγώ στο πάνω διαμέρισμα και αυτός στο κάτω. Και ο παππούς ο Κυριάκος με ρωτούσε «Τι καιρό θα κάνει σήμερα Κλεάνθη;». Του έλεγα «θα βρέξει» ή του έλεγα «δεν θα βρέξει». Και ο παππούς ο Κυριάκος, γνώστης των σημείων του καιρού, μου έλεγε: «Όϊ, σήμερα εν έσχει νερά, έσχει αύριο». Αυτοί είναι οι παραδοσιακοί μετεωρολόγοι, οι οποίοι προέβλεπαν με την επίμονη παρατήρηση, διότι ζούσαν από τις εξωτερικές συνθήκες, δηλαδή ανησυχούσαν αν θα βρέξει, αν θα βγει χόρτο να φάει το ποίμνιο…Εάν θα υπάρχει νερό για να φροντίσουν να βγάλουν από το πηγάδι… Άρα τους ενδιέφερε τι καιρό θα κάνει… Ή ο φίλος μου ο Γιώργος από το Παλαιχώρι, που ξέρει ότι αν βγει στην Παπούτσα η ώρα 09.00 σύννεφο, τότε η ώρα 14.00 βρέχει στο Παλαιχώρι… Αυτές είναι επίμονες τοπικές παρατηρήσεις, που μιλούν για συγκεκριμένη μικρή περίοδο. Αυτούς τους τρόπους τους δέχομαι, η Μετεωρολογία τους αποδέχεται. Δεν υπάρχει όμως επιστημονική γνώση και βιβλιογραφική βεβαιότητα ότι η παρατήρηση των σημείων του καιρού του Αυγούστου θα με οδηγήσει σε ασφαλή πρόγνωση για τον επερχόμενο χειμώνα. Αυτούς τους τρόπους δεν τους αποδεχόμαστε, δηλαδή αυτό το οποίο ονομάζεται ”Μηναλλάγια”. Κάπου ριζωμένο μέσα στην παράδοση είναι, κάπου θα υπάρχει, δεν έχει όμως αποδειχθεί τίποτε. Όλα τα δελτία που αφορούν τα ”Μηναλλάγια” λένε ότι τον Φλεβάρη θα χιονίσει. Μα αν δεν χιονίσει τον Φλεβάρη, πότε θα χιονίσει; Λένε ότι τον Γενάρη θα βρέξει. Αν δεν βρέξει τον Γενάρη, δεν θα βρέξει ποτέ.
Πιστεύετε ότι ο ρόλος του μετεωρολόγου θα περιοριστεί και τη δουλειά του θα την αναλάβουν κάποτε οι υπολογιστές;
Πολύ σημαντικό μέρος της δουλειάς στη Μετεωρολογία κάνουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Εάν επισκεπτείτε το Γραφείο της Λάρνακας, όπου είναι οι συνάδελφοι που ασχολούνται με την πρόγνωση και το τεχνικό προσωπικό, δεν θα δείτε ούτε μολύβια ούτε πένες. Θα δείτε μόνο οθόνες, υπολογιστές, υπολογιστικά συστήματα, μεγάλους εκτυπωτές. Ο λόγος είναι διότι τεράστιο μέρος της δουλειάς γίνεται με προσομοιώσεις πάνω σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Άρα, θα έλεγα ότι θα μπορούσε ναι, μια απειλή της ύπαρξης του προγνώστη καιρού να είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Το θέμα όμως είναι τι ευθύνη υπάρχει από εκείνον που εκδίδει πρόγνωση, ποια ικανότητα υπάρχει, προκειμένου να σου λέει ότι αύριο η θερμοκρασία θα είναι 25 °C, ανεξάρτητα εάν σήμερα είναι -1 °C. Θα έλεγα ότι ο ρόλος του μετεωρολόγου θα παραμείνει και όσο περισσότερα μοντέλα πρόγνωσης υπάρχουν θα έλεγα ότι τόσο περισσότεροι μετεωρολόγοι θα απασχολούνται, διότι αυτά τα μοντέλα θα θέλουν αξιοποίηση, θα θέλουν αξιολόγηση, θα θέλουν διόρθωση.
Πόσα χρόνια ασχολείστε με τη Μετεωρολογία;
Τα τελευταία 27 χρόνια
Έχετε ξεχωρίσει κάποια καιρικά συμβάντα που θα σας μείνουν αξέχαστα;
Εάν πει κάποιος ότι τον καιρό μπορεί να τον καταλάβει απόλυτα, είναι μεγάλο λάθος. Ήμουν υπηρεσία σε πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες. Πριν από πέντε χρόνια, για παράδειγμα, μια ριπή ανέμου έντασης τυφώνα, 73 κόμβοι, που επηρέασε τα νότια της Κύπρου, μας βρήκε εντελώς απροετοίμαστους. Ήταν κάτι το οποίο δεν καταγραφόταν σε κανένα μοντέλο, όσο υψηλής ανάλυσης και να ήταν. Και δημιούργησε ζημιές στο αεροδρόμιο Λάρνακας και αλλού στα νότια παράλια της Κύπρου. Αντιλαμβάνεσε ότι αμέσως τρέξαμε να εκδώσουμε προειδοποιήσεις, αλλά ήταν τόσο μεγάλη η ταχύτητα του φαινομένου, που μέχρι να φτάσει η προειδοποίηση στον τελικό αποδέκτη, στην Αστυνομία ή την Πολιτική Άμυνα, το φαινόμενο κόπασε. Ήταν κάτι το οποίο θα μου μείνει αξέχαστο.
Αλλά ήταν και ο ανεμοστρόβιλος του 2009 στην περιοχή των Λατσιών, με τις τεράστιες ζημιές που έκανε, τις οποίες οι άνθρωποι δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν, να αντιληφθούν πόσο τεράστιες δυνάμεις έχει η φύση στη διάθεσή της. Εκείνος ο τεράτιος ανεμοστρόβιλος θα πρέπει να σου πω ότι μετακίνησε ένα κοντέϊνερ και από τη μια πλευρά του δρόμου το πέταξε στην άλλη πλευρά. Και το κοντέϊνερ εκείνο ήταν γεμάτο κάρβουνα και νερό, φαντάσου πόσο βάρος είχε αυτό το οποίο πέταξε ο ανεμοστρόβιλος. Το σήκωσε και το πέταξε. Επίσης ο συγκεκριμένος ανεμοστρόβιλος περνώντας μέσα από το δάσος της Αθαλάσσας κατέστρεψε σύμφωνα με εκτίμηση του Τμήματος Δασών 14.500 δέντρα – με αεροφωτογραφία φαίνεται το μονοπάτι που ”περπάτησε” ο ανεμοστρόβιλος. Και δεν μιλάμε για δεντράκια, μιλάμε για δέντρα που είχανε κορμούς 30-35, ίσως και 40 cm, διάμετρο. Τεράστιες οι δυνάμεις του καιρού.
Μας ψεκάζουν;
Τι άποψη έχετε για τους φημολογούμενους αεροψεκασμούς;
Ο καιρός είναι στρατηγικό όπλο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στον κόσμο κάποιοι θέλουν να κάνουν τον καιρό όπως τον θέλουν, με βροχές, χωρίς βροχές, με ομίχλες, χωρίς ομίχλες κτλ. Πράγματι, το είδαμε στην τηλεόραση, στους Ολυμπιακούς στο Πεκίνο, πέρασε το αεροπλάνο και έπειτα καθόλου σύννεφα στον ουρανό. Αυτό είναι μια πραγματικότητα, το ότι ο άνθρωπος προσπαθεί να παρέμβει στον καιρό. Τώρα κατά πόσο αυτό το πράγμα γίνεται στην Κύπρο, όπου υπάρχουν και πολίτες αυτών των μεγάλων δυνάμεων που θα ήθελαν να κάνουν αλλαγές στον καιρό, εγώ το αμφισβητώ. Ας δώσουμε μερικά απλά θέματα: Αν πράγματι ρίχνουν Βάριο και Αλουμίνιο, αυτά κάπου θα πέφτουν. Μέρος τους θα μεταφέρετε από τον αέρα και μέρος τους θα πέφτει στη γη. Η γη έχει συγκεκριμένη σύσταση, γνωστή σύσταση. Η σύσταση των πετρωμάτων και του χώματος είναι γνωστή. Άρα ας δούμε εκείνα τα στοιχεία. Δηλαδή πώς ήταν η σύσταση του χώματός μας πριν από 30 χρόνια και ποια είναι η σύσταση του χώματός μας τώρα. Έχουμε αυξημένο Βάριο ή Αλουμίνιο; Αυτό γίνεται και δεν επιβεβαιώνει τις φημολογίες για αεροψεκασμούς. Είναι και το άλλο θέμα: Εμείς για αυτούς τους λόγους – γιατί είναι εύλογη η παρατήρηση: ”Μήπως μας ψεκάζουν;” – μαζεύουμε ό,τι νερό πέσει από την ατμόσφαιρα και το στέλνουμε στο χημείο για ανάλυση, για να δούμε εάν έχει ξένα σώματα μέσα. Δεν διαπιστώθηκε κάτι τέτοιο. Χωρίς να σημαίνει αυτό ότι ο άνθρωπος δεν θέλει να ελέγξει τον καιρό. Και οι μεγάλες δυνάμεις θέλουν να ελέγξουν τον καιρό. Δεν πιστεύω όμως ότι αυτό το πράγμα γίνεται στην Κύπρο.
________________________________________________________________________________
*Η συμπεριφορά της ατμόσφαιρας καθορίζεται από ένα σύνολο φυσικών νόμων που μπορούν να εκφραστούν από μαθηματικές εξισώσεις. Ένα ατμοσφαιρικό μοντέλο πρόγνωσης είναι στην ουσία ένα σύστημα προσομοίωσης των φυσικών διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα στην ατμόσφαιρα. Οι παραπάνω διαδικασίες προσεγγίζονται από διαφορικές εξισώσεις, η επίλυση των οποίων οδηγεί στην πρόγνωση του καιρού.
