Συνέντευξη με τον Μελή Χαραλαμπίδη, Πρόεδρο του Πτηνολ. Συνδέσμου
Ο Μελής Χαραλαμπίδης μιλά με τις γνώσεις, τις εμπειρίες, τις αναμνήσεις και τις ευαισθησίες του έμπειρου πτηνοπαρατηρητή. Κουβαλά εμπειρίες 40-45 χρόνων πτηνοπαρατήρησης, αλλά και περιβαλλοντικής δράσης. Έχει το ”σκουλούτζην”, όπως επισημάινει, που πρέπει να έχει μέσα του ο λάτρης των πουλιών. Είναι από τους λίγους ανθρώπους στην Κύπρο που γνωρίζει πολύ καλα από αριθμούς, φωλιές, ήχους, χρώματα και συμπεριφορές των πτηνών που απαντιούνται στο νησί. Μπορεί να σας ενημερώσει ότι από όλες τις χώρες στην Ευρώπη η Φραγκολίνα συναντάται μόνο στην Κύπρο, ότι το αρσενικό Αηδόνι κελαηδά όλη νύχτα για να αποτρέψει την είσοδο άλλου αρσενικού στην περιοχή του και ότι αυτή την περίοδο υπάρχουν περίπου 10.000 Φλαμίνγκο στην Αλυκή του Ακρωτηρίου. Επίσης, επειδή γνωρίζει πολύ καλά, μπορεί να σας προειδοποιήσει ότι όταν θα τοποθετήσεις το βερκί ή θα στήσεις το δίχτυ, δεν θα πιάσεις μόνο Αμπελοπούλια, θα πιάσεις πάνω από 100 είδη άλλων πουλιών, ανάμεσα στα οποία θα υπάρχουν και πουλιά που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Καταμετρά γύπες στις δυτικές περιοχές, εντοπίζει φωλιές των Φλαμίνγκο στις αλυκές και πάει κάθε Μάη στα νησιά του Αποστόλου Ανδρέα για να μετρήσει τον πληθυσμό ενός είδος γλάρου μοναδικού στη Μεσόγειο. Για όλα αυτά και για άλλα πολλά από τον άγνωστο κόσμο των πουλιών μιλάει χωρίς φειδώ στην «ΠΑ».
Συνέντευξη στον Παύλο Νεοφύτου
κ. Χαραλαμπίδη, πόσο σημαντικό μέρος είναι η Κύπρος όσον αφορά την παρουσία πτηνών;
Η Κύπρος βρίσκεται στη μέση των διαδρόμων μετανάστευσης και λόγω της θέσης της – είναι κοντά και στην Ασία και στην Ευρώπη και στην Αφρική – δέχεται έναν τεράστιο πληθυσμό πουλιών που περνάνε από την Κύπρο κάθε χρόνο. Υπολογίζεται γύρω στα 250 εκατομ. το χρόνο, 150 περίπου το φθινόπωρο και 100 την άνοιξη. Επίσης έχουν ειδωθεί 390 είδη πουλιών, εκ των οποίων τα 55-60 είναι ενδημικά, ενώ τα υπόλοιπα περνάνε από το νησί την άνοιξη και το φθινόπωρο ή έρχονται το χειμώνα για να διαχειμάσουν εδώ.
Αυτή την περίοδο ποια πτηνά επισκέπτονται την Κύπρο;
Δεκέμβρη – Γενάρη έχουμε τους χειμερινούς επισκέπτες, οι οποίοι μπορεί να είναι και γύρω στα 80-100 είδη. Έρχονται στην Κύπρο για να περάσουν το Χειμώνα. Το πιο γνωστό από αυτά είναι το Φλαμίνγκο, που αυτή τη στιγμή συναντάται σε αριθμό πάνω από 10.000 στην Αλυκή του Ακρωτηρίου. Είχαμε μάλιστα και κάποια προσπάθεια των πουλιών αυτών για να γεννήσουν – βρήκαμε πρόσφατα κάποιες φωλιές – αλλά δεν τα κατάφεραν για το λόγο ότι έβρεξε και ανέβηκε η στάθμη του νερού.
Γιατί να γίνει κανείς πτηνοπαρατηρητής;
Μα για να γίνει κανείς πτηνοπαρατηρητής πρέπει να έχει μέσα του το ”σκουλούτζην” που λέμε, να του αρέσουν τα πουλιά, να αφιερώσει κάποια λεφτά για να αγοράσει κάποια πράγματα που χρειάζεται, όπως κυάλια ή καλή φωτογραφική μηχανή, εάν ενδιαφέρεται για τη φωτογραφία. Το άλλο είναι ότι πρέπει να σηκώνεσαι πρωί συνήθως, να είσαι στους τόπους που πρέπει την ώρα που κινούνται και τα πουλιά, γιατί τα πουλιά – ιδίως το καλοκαίρι – κινούνται περισσότερο το πρωί και αργά το απόγευμα, διότι μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού συνήθως ξεκουράζονται.
Πτηνοπαρατήρηση, ΦΩΤΟ: Μέλπω ΑποστολίδουΧρειάζονται κάποιες ικανότητες;
Ικανότητες όχι. Πιστεύω ότι πάνω απ’ όλα είναι η εμπειρία. Δηλαδή απαιτείται πείρα για να φτάσει κάποιος σε ένα σημείο, όπου είμαι εγώ τώρα, που έχω 40-45 χρόνια πτηνοπαρατήρησης, και όταν βγω έξω στο ύπαιθρο, μόνο με το να ακούσω ένα πουλί, μπορώ να σας πω τι πουλί είναι. Δεν μπορώ να πω βέβαια ότι τα ξεχωρίζω όλα, αλλά για τα περισσότερα κυπριακά πουλιά μπορώ να σας πω ποια είναι αμέσως.
Την πιο ωραία φωνή ποιο πουλί την έχει;
Την πιο ωραία φωνή οπωσδήποτε την έχει το Αηδόνι, το γνωστό Αηδόνι, το οποίο έρχεται στην Κύπρο την άνοιξη και κάποια ζευγάρια μένουν και φωλιάζουν. Αυτά συνήθως μένουν σε ρεματιές, πιο ψηλά, στα βουνά, όπως στη ρεματιά του Παλαιχωρίου ή των βουνών γενικά. Και επειδή το κάθε αρσενικό αηδόνι έχει τη δική του περιοχή και απαγορεύει σε άλλο αρσενικό να εισέλθει σε αυτήν, κελαηδάνε σχεδόν όλη νύχτα, απλά και μόνο για να λένε στους άλλους ”αυτή είναι η περιοχή μου”.
Αηδόνι, ΦΩΤΟ: Alison McArthurΠοια πουλιά της Κύπρου θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως τα πιο ”όμορφα”;
Είναι αυτά τα πουλιά τα οποία έχουν πολύ έντονα χρώματα, όπως είναι ο Πουπούξιος, ο Μελισσοφάγος και η Κράγκα. Αλλά έχει και άλλα πουλιά που είναι όμορφα, όπως η Φραγκολίνα. Η Φραγκολίνα μάλιστα είναι από τα ξεχωριστά πουλιά της Κύπρου, για το λόγο ότι από όλη την Ευρώπη υπάρχει μόνο στο νησί μας.
Ας μιλήσουμε για τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου. Πως προέκυψε η ίδρυσή του;
Ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος, όπως τον ξέρουμε σήμερα, έχει ιδρυθεί το 2003. Πριν το 2003 υπήρχαν δύο Πτηνολογικοί Σύνδεσμοι. Ο ένας ιδρύθηκε το ’57 από τους Άγγλους και ο άλλος από τους Κύπριους το ’70. Μετά από δική μου πρωτοβουλία και με την ενθάρρυνση του κ. Λεβέντη, ο οποίος είναι και ο επίτιμός μας πρόεδρος, άρχισαν το 2002 κάποιες επαφές με τους Άγγλους για να φέρουμε τους δυο Συνδέσμους μαζί, πράγμα που έγινε το 2003. Από τότε δημιουργήθηκε ο νέος Πτηνολογικός Σύνδεσμος, ο οποίος στα αγγλικά λέγεται ”Βirdlife Cyprus”, διότι πήραμε το ”Birdlife” από την ονομασία της ”Birdlife International”, που είναι η Διεθνής Ομοσπονδία Προστασίας Πουλιών.
Σε αυτά τα εννέα χρόνια τι σημαντικό πέτυχε ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος;
Οπωσδήποτε, μετά το 2003, έχουμε δραστηριοποιηθεί αρκετά στο θέμα της προστασίας των πουλιών και των βιοτόπων. Έχουμε αναλάβει κάποια μεγάλα έργα (projects), όπως αυτό της Λίμνης Ορόκλινης, με σκοπό να αποκαταστήσουμε το βιότοπο, να τον φέρουμε σε κάποια επίπεδα που να μπορεί ο κόσμος να πηγαίνει εκεί και να απολαμβάνει τα πουλιά. Επίσης θα δημιουργηθούν κάποιες νησίδες, όπου θα μπορούν τα πουλιά να γεννάνε. Αυτό το έργο το αναλάβαμε μαζί με το Τμήμα Δασών, την Υπηρεσία Θήρας και το Τμήμα Περιβάλλοντος, καθώς και την κοινοτική αρχή Ορόκλινης. Είναι ένα πρόγραμμα τριετές.
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται το πρόγραμμα για τη διάσωση των Γυπών;
Είναι ένα άλλο πρόγραμμα που αναλάβαμε τελευταίως – από πέρσι τον Σεπτέμβρη. Είναι ένα πρόγραμμα διασυνορικό μεταξύ της Ελλάδας και της Κύπρου, με ευρωπαϊκά κονδύλια. Φέρνουμε στην Κύπρο από την Κρήτη, όπου υπάρχουν μεγάλοι πληθυσμοί Γυπών, έναν αριθμό, γύρω στους 30 στο σύνολο, τους οποίους όμως θα πρέπει να κρατήσουμε σε κλουβιά για περίπου ένα χρόνο, ίσως και περισσότερο, ούτως ώστε να συνηθίσουν στην Κύπρο. Διότι αν τους αφήσουμε ελεύθερους υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πάνε πίσω. Ήρθανε μέχρι τώρα στην Κύπρο 11, οι τελευταίοι μάλιστα ήρθανε προχθές, το Σάββατο (8 Δεκεμβρίου).
Αυτή τη στιγμή πόσοι Γύπες υπάρχουν στους ουρανούς της Κύπρου;
Το περασμένο Σάββατο είχαμε κάνει τη νέα καταγραφή των Γυπών και εντοπίσαμε 11. Καλύψαμε όλες τις περιοχές που υπάρχουν αυτά τα πουλιά, με ομάδες 2-3 ατόμων, από το ξημέρωμα μέχρι το σούρουπο.
Ένα άλλο πουλί, όμως, το οποίο κινδυνεύει ίσως πιο σοβαρά με αφανισμό, ακόμα και από τον γύπα, είναι ο Κλόκκαρος, ο Corvus Corax. Θυμάμαι ότι παλιά, στη δεκαετία του 60-70, όταν πηγαίναμε στο Τροόδος και ειδικά στην περιοχή που ρίχνανε τα σκουπίδια, ότι αυτά τα πουλιά σηκώνονταν από τα σκουπίδια και μαύριζε ο ουρανός. Τόσα πολλά είχε. Και αυτή τη στιγμή καταλήξαμε να έχουμε μόνο 2-3 ζευγάρια, μόνο στην οροσειρά του Πενταδακτύλου. Στην ελεύθερη περιοχή δεν έχουμε τίποτα, ίσως να υπάρχει ένα ζευγάρι. Για αυτό το είδος, όπως και για τους Γύπες, ο χειρότερος εχθρός είναι τα δηλητήρια, τα οποία οπωσδήποτε έχουν αφανίσει και τον γύπα και τον κλόκκαρο, διότι ο κλόκκαρος ίσως να είναι το πρώτο πουλί που θα πάει σε ένα ψοφίμι, ακόμα και πριν από τους γύπες. Σκεφτόμαστε να φέρουμε κάποια άτομα Κλοκκάρων από την Κρήτη, όπου υπάρχει τεράστιος πληθυσμός.
Μελισσοφάγος, ΦΩΤΟ: David NyeΓια το θέμα των Αμπελοπουλιών τι έχετε να πείτε;
Τα Αμπελοπούλια, όπως ξέρετε, είναι ένα, όπως το λένε, παραδοσιακό κυνήγι, το οποίο όπως όλα τα παραδοσιακά κυνήγια έχουν και κάποια ημερομηνία λήξης. Δεν ξέρω, αν το γνωρίζετε, αλλά από το ’74 υπάρχουν οι νόμοι της Δημοκρατίας για την απαγόρευση της χρήσης διχτύων και ξοβέργων. Και τα Αμπελοπούλια και όλα τα είδη αμπελοπουλιών ήταν από τότε προστατευόμενα είδη. Μετά ήρθε το ’88 με τη σύμβαση της Βέρνης και ξαναπαγορευτήκε το κυνήγι τους με νέο νόμο, ενώ τελευταίως με την ένταξή μας στην ΕΕ το 2004 έχει ενταχθεί και η οδηγεία για τα πουλιά, η οποία και αυτή τα προστατεύει. Δηλαδή όλα αυτά που γίνονται τώρα, που αντί να περιορίζονται αυξάνονται, είναι όλα παράνομα. Αλλά πίσω από όλα αυτά είναι τα λεφτά. Μιλούμε για εκατομμύρια ευρώ το χρόνο.
Κάποιοι λένε ότι θα ήταν καλό να συνεχιζόταν το κυνήγι τους, αλλά μέχρι ένα όριο.
Κατα καιρούς λένε, ”γιατί να μην τους αφήσουμε να πιάνουν κάποιους αριθμούς”, όμως το χειρότερο από όλα αυτά είναι ότι οι τρόποι που πιάνονται τα Αμπελοπούλια, δηλαδή με τα βερκά και τα δίχτυα, είναι τρόποι μη επιλεκτικοί. Δηλαδή, όταν θα τοποθετήσεις το βερκί ή θα στήσεις το δίχτυ, δεν θα πιάσεις μόνο Αμπελοπούλια, θα πιάσεις πάνω από 100 είδη άλλων πουλιών, ανάμεσα στα οποία θα υπάρχουν και πουλιά που είναι άκρως προστατευόμενα, για το λόγο ότι υπάρχει κίνδυνος εξαφάνισης. Δηλαδή πως γίνεται να πεις του άλλου ”πήγαινε πιάσε Αμπελοπούλια και τα άλλα να τα αφήσεις ελεύθερα”; Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση.
Γενικά πως βλέπετε την κατάσταση; Ο Κύπριος είναι ευαισθητοποιημένος όσον αφορά την προστασία των πτηνών;
Δυστυχώς όχι ακόμα. Ένα από τα μεγάλα μας κονδύλια πάει στην ενημέρωση του κοινού για την προστασία των πτηνών και των βιοτόπων τους φυσικά, διότι μπορώ να πω ότι τα πουλιά κινδυνεύουν περισσότερο όταν χάνονται οι βιότοποι παρά από την παγίδευση.
Θέλετε να στείλετε κάποιο μήνυμα;
Το μήνυμα που στέλνω είναι ότι οι πληθυσμοί των πουλιών μας δείχνουν αν πάει καλά το οικοσύστημα ή όχι. Με το να βλέπουμε ότι χάνουμε τον Γύπα και τον Κλόκκαρο, σημαίνει ότι δεν πάει καλά ούτε και το οικοσύστημα. Και αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να το προσέξουμε.
Μαύρη Φραγκολίνα, ΦΩΤΟ: Μιχάλης Μιλτιάδους
