Η σφράγιση του εδάφους – κάλυψη του εδάφους με στεγανό υλικό – αποτελεί ένα από τα κύρια αίτια της υποβάθμισης των εδαφών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Συχνά πλήττει εύφορες γεωργικές γαίες, ενέχει κινδύνους για τη βιοποικιλότητα, αυξάνει τον κίνδυνο πλημμυρών και λειψυδρίας και συντελεί στην πλανητική υπερθέρμανση.
Στις νέες κατευθυντήριες γραμμές βέλτιστης πρακτικής για τον περιορισμό, τον μετριασμό των συνεπειών και την αντιστάθμιση της σφράγισης του εδάφους, που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν συγκεντρωθεί παραδείγματα πολιτικών, νομοθετημάτων, καθεστώτων χρηματοδότησης, εργαλείων τοπικού σχεδιασμού, ενημερωτικών εκστρατειών και πολλών άλλων βέλτιστων πρακτικών που εφαρμόζονται ανά την ΕΕ. Οι κατευθυντήριες γραμμές απευθύνουν έκκληση για πιο έξυπνο χωροταξικό σχεδιασμό και για τη χρήση διαπερατών υλικών με σκοπό τη διατήρηση των εδαφών μας.
Η Ευρώπη είναι η πιο αστικοποιημένη ήπειρος. Καθημερινά αποσπώνται 1.000 τετραγ. χλμ. (έκταση μεγαλύτερη από εκείνη του Βερολίνου) για ανθρώπινη χρήση, μεγάλο ποσοστό των οποίων τελικά σφραγίζεται. Αν η τάση αυτή συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, σε 100 χρόνια θα μετατρέπεται έκταση αντίστοιχη με το άθροισμα των εδαφών της Γαλλίας και της Ισπανίας.
Επειδή ο σχηματισμός εδάφους είναι πολύ αργή διαδικασία (χρειάζονται αιώνες για να συσσωρευτεί ένα εκατοστό), η σφράγιση προκαλεί σοβαρή ζημία στο έδαφος και συχνά συνεπάγεται μόνιμη απώλεια. Για τον λόγο αυτό ακριβώς, παρόλο που η ανάπτυξη υποδομών πρέπει να στηρίζεται ώστε να τροφοδοτεί την οικονομική μεγέθυνση, χρειάζεται αποδοτικότερη και πιο υπεύθυνη διαχείριση της γης.
Η σφράγιση του εδάφους μπορεί να περιοριστεί με έξυπνο χωροταξικό σχεδιασμό και με την ανάσχεση της εξάπλωσης των πόλεων. Αντ’ αυτής είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί το αναπτυξιακό δυναμικό που εμπεριέχουν οι αστικές περιοχές, λόγου χάριν με την ανάπλαση εγκαταλειμμένων βιομηχανικών περιοχών. Στα μέτρα μετριασμού των συνεπειών της σφράγισης περιλαμβάνονται η χρήση διαπερατών υλικών αντί του τσιμέντου ή της ασφάλτου, η στήριξη της «πράσινης υποδομής» και η διάδοση των φυσικών συστημάτων συλλογής νερού. Στις περιπτώσεις που τα επιτόπια μέτρα μετριασμού δεν επαρκούν, μπορούν να εξετάζονται αντισταθμιστικά μέτρα που ενισχύουν τις εδαφικές λειτουργίες σε άλλες περιοχές.
Στις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής τονίζεται η σημασία της ολοκληρωμένης προσέγγισης του χωροταξικού σχεδιασμού. Αποτελεσματικές λύσεις έχουν επίσης αποδειχθεί η υιοθέτηση εξειδικευμένων περιφερειακών προσεγγίσεων και η κινητοποίηση ανεκμετάλλευτων πόρων σε τοπικό επίπεδο.
Επανεξετάζονται τώρα με προσοχή οι υφιστάμενες πολιτικές χρηματοδότησης της ανάπτυξης υποδομών, ώστε να μειωθούν οι επιδοτήσεις που μπορούν να υποκινήσουν τη δέσμευση γης και τη σφράγιση του εδάφους κατά τρόπο αντίθετο προς τις αρχές της αειφορίας. Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός είναι επίσης δυνατόν να υποστηριχθεί με την ελάττωση της αναλογίας των τελών πολεοδόμησης στους προϋπολογισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Οι επόμενες ενέργειες
ΟΙ κατευθυντήριες γραμμές θα παρουσιαστούν και θα συζητηθούν στη διάσκεψη με θέμα την εδαφολογική επανόρθωση και τη σφράγιση του εδάφους, που θα φιλοξενήσει η Επιτροπή στις Βρυξέλλες, στις 10 και 11 Μαΐου 2012, και θα κυκλοφορήσουν σε διάφορες γλώσσες στη διάρκεια του έτους. Απευθύνονται στις αρμόδιες εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, καθώς και σε όσους ασχολούνται επαγγελματικά με τον χωροταξικό σχεδιασμό και τη διαχείριση του εδάφους. Επιπλέον, με τις κατευθυντήριες αυτές γραμμές επιδιώκεται να ευαισθητοποιηθεί το ευρύ κοινό στο πρόβλημα της συνεχούς υποβάθμισης του εδάφους.
