Λειτουργικά τρόφιμα είναι τα τρόφιμα στα οποία έχουν προστεθεί συστατικά που παρέχουν μεγάλο όφελος για την υγεία, όπως αντιοξειδωτικές ουσίες, φλαβονοειδή, προβιοτικά/πρεβιοτικά, ω-3 λιπαρά οξέα, καροτενοειδή, συνένζυμο Q, βιταμίνες κ.ά..
Όπως επισημαίνει η διαιτολόγος- διατροφολόγος, Αγγελική Κορδαλή, τα οφέλη των προϊόντων αυτών περιλαμβάνουν την καλύτερη ποιότητα ζωής οργανικά και ψυχολογικά και την πρόληψη- μείωση κινδύνου από ασθένειες.
Ιστορία λειτουργικών τροφίμων
Η έννοια των λειτουργικών τροφίμων ξεκίνησε στην Ιαπωνία. Στη δεκαετία του 1980, οι υγειονομικές αρχές της Ιαπωνίας αναγνώρισαν ότι η βελτίωση της ποιότητας ζωής πρέπει να συνοδεύεται από αύξηση του προσδόκιμου ζωής με σκοπό την αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων. Έτσι, εισήχθησαν στο εμπόριο τροφίμων οι εν λόγω τροφές που προάγουν την υγεία και μειώνουν τον κίνδυνο προσβολής από ασθένειες. Τα λειτουργικά τρόφιμα δεν έχουν ακόμη οριστεί από την νομοθεσία της Ευρώπης. Παρ’ όλα αυτά η εξέλιξη της τεχνολογίας, βοηθά στο να δημιουργούνται όλο και νέα προϊόντα αυτού του είδους και να δημιουργούνται τρόποι καλύτερης προώθησής τους στο εμπόριο.
Πολλές ακαδημαϊκές και επιστημονικές οργανώσεις ασχολούνται ενεργά με την εγκατάσταση κάποιας επιστημονικής βάσης που θα τεκμηριώνει τους ισχυρισμούς των λειτουργικών τροφίμων. Το 1991, ιδρύθηκε στην Ιαπωνία ο ορισμός FOSHU («τροφές με συγκεκριμένη χρήση στην υγεία»). Οι τροφές που χαρακτηρίζοντας ως «FOSHU», έπρεπε να είναι εγκεκριμένες από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. Την τελευταία δεκαετία, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για την εγκατάσταση των ισχυρισμών υγείας των Λειτουργικών τροφίμων, με πρώτη την Σουηδία και στη συνέχεια η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Στην Αμερική, από το 1993 χρησιμοποιείται ο ισχυρισμός «μείωση του κινδύνου της νόσου». Ο διεθνής οργανισμός Codex Alimentarius του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) είναι υπεύθυνος για τον καθορισμό προτύπων για τα τρόφιμα με απώτερο σκοπό την ασφάλεια των καταναλωτών.
Λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος της έννοιας των «Λειτουργικών Τροφίμων», η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε μια Ευρωπαϊκή Επιτροπή συντονισμένης δράσης για την Επιστήμη των Λειτουργικών Τροφίμων στην Ευρώπη (FUFOSE). To πρόγραμμα αυτό (FUFOSE) συντονίστηκε από το Διεθνές Ινστιτούτο Βιολογικών Επιστημών (ILSI) υποστηρίζει δύο τύπους ισχυρισμών για τα λειτουργικά τρόφιμα:
1) Αναφέρεται σε όποιο προϊόν (λειτουργικό τρόφιμο) έχει ως σκοπό την βελτίωση λειτουργίας του οργανισμού. Δεν αναφέρεται σε παθήσεις ή παθολογικές καταστάσεις.
2) Αναφέρεται σε όποιο προϊόν (λειτουργικό τρόφιμο) έχει ως σκοπό την μείωση του κινδύνου από ασθένειες ή των παραμέτρων κάποιας ασθένειας.
Τι περιλαμβάνει το ράφι των λειτουργικών τροφίμων;
Ορισμένα παραδείγματα λειτουργικών τροφίμων που τα βρίσκουμε στα ράφια των σούπερ μάρκετ είναι:
• Γιαούρτι & γάλα εμπλουτισμένο με προβιοτικά τα οποία βελτιώνουν την λειτουργία του εντέρου και του πεπτικού συστήματος.
• Γαλακτοκομικά (κυρίως γάλα) εμπλουτισμένο με ασβέστιο ή/και βιταμίνη D για πρόληψη-αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης και για άτομα με αυξημένες απαιτήσεις σε ασβέστιο (όπως οι εγκυμονούσες).
• Μαργαρίνη εμπλουτισμένη με φυτικές στερόλες και στανόλες οι οποίες συμβάλλουν στην μείωση της «κακής» χοληστερίνης (LDL), της ολικής χοληστερίνης και συνεπώς στην μείωση κινδύνου προσβολής από στεφανιαία νόσο. Άλλα τρόφιμα που είναι επίσης εμπλουτισμένα με φυτικές στερόλες και στανόλες είναι τυριά και γιαούρτι.
• Αυγά, χυμοί, μαργαρίνες εμπλουτισμένα με ω-3 λιπαρά οξέα. Τα ω3 λιπαρά οξέα συμβάλλουν στον έλεγχο της υπέρτασης, τον μεταβολισμό των λιπιδίων κ.ά..
• Δημητριακά πρωινού εμπλουτισμένα με φυλλικό οξύ (σημαντικό για τις εγκύους).
• Ψωμί, μπάρες δημητριακών εμπλουτισμένα με ισοφλαβόνες οι οποίες μειώνουν τον κίνδυνο για καρκίνου του μαστού.
• Ροφήματα εμπλουτισμένα με αντιοξειδωτικά και πεπτίδια (καζοκινίνες) και κάλιο (η προθήκη πεπτιδίων και καλίου γίνεται με σκοπό τον έλεγχο της υψηλής πίεσης).
• Στα λειτουργικά τρόφιμα μπορούν να προστεθούν και τα προϊόντα χωρίς γλουτένη (ψωμί- αλεύρι ζυμαρικά) κ.ά.. χωρίς γλουτένη τα οποία βρίσκετε σε μαγαζιά με βιολογικά προϊόντα και στα σούπερ μάρκετ). Ενδείκνυνται για τα άτομα με δυσανεξία στην γλουτένη και για αυτιστικά παιδιά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με μια μελέτη του Leatherhead Food Research UK («Future Directions for the Global Functional Foods Market») η αγορά των λειτουργιών τροφίμων αυξήθηκε το 2010 κατά 1,5 φορά σε σχέση με το 2003.
