ΘΟΚ
ΒΑΚΧΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ
Σκηνοθεσία: Paolo Baiocco
Μουσική: Αλκίνοος Ιωαννίδης
Πρεμιέρα: Τετάρτη 22 Ιουνίου 2011, Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ’, Λευκωσία
Μορφές πολλές παίρνει το θεϊκόΆγνωστο τέλος δίνουν στα πράγματα οι θεοί
Εκείνα που είναι να γίνουν δεν έγιναν ποτέ
Κι αυτά που γίνονται. Δεν ήταν για να γίνουν
Σιωπή.
[Χορός, Βάκχες]
Ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου υποδέχεται θεατρικά, το καλοκαίρι του 2011, παρουσιάζοντας στο θεατρόφιλο κοινό μία από τις αρτιότερες και πολυσυζητημένες τραγωδίες του Ευριπίδη, τις Βάκχες. Η ευριπίδεια αυτή τραγωδία θα δώσει την επίσημη της παράσταση στις 22 Ιουνίου στο Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ’, σε σκηνοθεσία Paolo Baiocco και μουσική Αλκίνοου Ιωαννίδη.
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Σκηνοθεσία/Σκηνικά: Paolo Baiocco
Μουσική: Αλκίνοος Ιωαννίδης
Κοστούμια: Βαλεντίνος Ιωσήφ
Χορογραφίες: Carlo Ciuffo
Μουσική Διδασκαλία: Μάρω Σκορδή
Σχεδιασμός Φωτισμών: Γιώργος Κουκουμάς, Σταύρος Τάρταρης
Κατασκευή γλυπτής μάσκας: Βαλεντίνος Ιωσήφ
Ερμηνεύουν (με σειρά εμφάνισης):
Διόνυσος: Νεοκλής Νεοκλέους, Σεμέλη: Μαρία Παπαϊωάννου,
Τειρεσίας: Ανδρέας Τσουρής, Κάδμος: Σταύρος Λούρας,
Πενθέας: Ανδρέας Τσέλεπος, Δούλος: Μιχάλης Μουστάκας,
Άγγελοι: Διομήδης Κουφτερός, Νεκτάριος Θεοδώρου, Χάρης Κκολός,
Άλλος Άγγελος: Θανάσης Δρακόπουλος, Αγαύη: Αννίτα Σαντοριναίου
Βάκχες: Άννα Γιαγκιώζη, Έλενα Ευσταθίου, Μυρτώ Κουγιάλη, Ζωή Κυπριανού, Ερμίνα Κυριαζή, Μάρα Κωνσταντίνου, Χριστιάνα Λάρκου, Κατερίνα Λούρα, Λέα Μαλένη, Σεμέλη Οικονόμου, Άννα Παπαγεωργίου, Κύνθια Παυλίδου, Νιόβη Χαραλάμπους, Θέα Χριστοδουλίδου
Λίγα λόγια για το έργο
Οι Βάκχες γράφτηκαν το 407 π.Χ., όταν ο ποιητής βρισκόταν στην Πέλλα της Μακεδονίας, στην αυλή του βασιλιά Αρχέλαου και σκηνοθετήθηκε από το γιο του το 405 π.Χ. στην Αθήνα. Η τραγωδία αυτή διδάχθηκε μετά τον θάνατο του Ευριπίδη.
Στις Βάκχες συναντιόνται ο μύθος και η ιστορία με υπόβαθρο την ποιητική αναγωγή. Είναι ένα έργο που παρουσιάζει με όλη την πρωτογενή μορφή τη λατρεία του Διονύσου, απ’ όπου γεννήθηκε το αρχαίο Ελληνικό δράμα. Συνυπάρχουν το τραγικό, το δραματικό και το θεατρικό στοιχείο. Είναι το μοναδικό έργο της αρχαίας δραματουργίας, όπου ο Διόνυσος πρωταγωνιστεί ως ανθρωποποιημένος θεός, εισχωρώντας ως μια νέα δύναμη για να επιβάλει τη δική του λατρεία.
Περίληψη
Ο Διόνυσος, γιος του Δία και της κόρης του Κάδμου Σεμέλης, φτάνει στη Θήβα με μορφή ανθρώπου, ως ξένος, για να επιβάλει τη λατρεία του. Οι κόρες του Κάδμου αμφισβητούν τη θεϊκή του καταγωγή και οιστρηλατούνται από το θεό, μαζί με όλο το θηλυκό πληθυσμό των Θηβών, και ως Μαινάδες μαζί με τις Βάκχες, τις ακόλουθες και πιστές του Διονύσου, περιπλανώνται στον Κιθαιρώνα. Ο Πενθέας, γιος της Αγαύης και βασιλιάς της Θήβας, ιδιαίτερος πολέμιος της νέας θρησκείας, αποφασίζει να στραφεί ενάντια στις Μαινάδες, παρά τις συμβουλές του Τειρεσία. Συλλαμβάνει τον ξένο (Διόνυσο), τον οποίο και θεωρεί υπαίτιο. Ο Διόνυσος δραπετεύει από τα δεσμά, με σεισμό καταστρέφει το παλάτι, εξευτελίζει τον Πενθέα για τις ενέργειές του και τελικώς τον πείθει να μεταμφιεστεί σε Μαινάδα και να κατασκοπεύσει τις Θηβαίες στον Κιθαιρώνα. Φτάνοντας στο βουνό, οι Μαινάδες και πρώτη η μητέρα του ορμούν και τον διαμελίζουν. Η Αγαύη επιστρέφει θριαμβευτικά στην πόλη κρατώντας σε θύρσο το κεφάλι του Πενθέα, θεωρώντας το ως κεφάλι λιονταριού. Ο Κάδμος, αφού πληροφορείται το γεγονός, ανεβαίνει στον Κιθαιρώνα, συλλέγει τα κομμάτια του άψυχου κορμιού και τα μεταφέρει στην πόλη. Μπροστά στο φρικιαστικό θέαμα προσπαθεί να συνεφέρει την Αγαύη και να την κάνει να συνειδητοποιήσει τι έχει διαπράξει. Στην έξοδο, ο Διόνυσος, με τη θεϊκή του υπόσταση, διώχνει στην εξορία την Αγαύη και τις αδερφές της, υπόσχεται στον Κάδμο ανάπαυση στο νησί των Μακάρων μαζί με τη γυναίκα του και εδραιώνει τη θρησκεία του.
Έγραψαν για τις Βάκχες:
Ο μεταφραστής Γιώργος Χειμωνάς σε δοκίμιο του αναφέρει για το έργο: «Τι είναι η Βακχεία – ή μάλλον τι φαίνεται στην Βακχεία; Φαίνεται μια κατάλυση της ατομικότητας, η κατάρρευση των τειχών που την περιφρουρούν αλλά και την ενταφιάζουν –φαίνεται η πρόκληση προς τα ατομικά όντα να συνενωθούν σ’ ένα συλλογικό ον και η εκστατική ένωση όλου αυτού του θυμικού μάγματος με τη Φύση, που είναι οι ιστοί του Θεού. Ο άνθρωπος απαλλάσσεται από την καταδίκη της ατομικότητας με τρόπους τεχνητούς. […] Ο Πενθέας αθωώνεται από την ατομικότητά του με ένα άλλο τεχνητό μέσο: την τρέλα. Μέσα από αυτήν θα μπορέσει ίσως να ενωθεί ξανά με το συλλογικό, με το κοινό είναι, το οποίο μαίνεται κατά τη Βακχεία. Δεν θα φτάσει ώς το τέλος. Γιατί η ατομικότητά του, που ταυτίζεται με την τραγικότητά του και τη συντηρεί ώς το τέλος, δεν θα διαρραγεί. Απλώς θα μεταμορφωθεί: από αρσενική σε θηλυκή, από ανθρώπινη σε λεόντεια – και έτσι θα πεθάνει σαν ένα ζώο. […] Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Ευριπίδης, με άξεστη σαφήνεια, μάς αφηγείται την ιστορία της ταπείνωσης του άλγους του ανθρώπου: το μεγαλόσχημο πένθος της κοσμικής διασποράς εκπίπτει, εκφυλίζεται στο φτωχό, άθλιο πένθος της μάνας που έχασε (που σκότωσε, έστω) το παιδί της.»
Ο H. D. F. Kitto, ένας από τους σημαντικότερους μελετητές του αρχαίου ελληνικού δράματος, στο βιβλίο του Η αρχαία ελληνική τραγωδία σημειώνει: «Αυτή η μεταθανάτια τραγωδία προσφέρει το αξιοπρόσεκτο θέαμα ενός δραματουργού που επιστρέφει στις μεθόδους και στο ύφος μιας περιόδου παλαιότερης κατά είκοσι-εικοσιπέντε χρόνια. Οι Βάκχες είναι η πιο καλοχτισμένη απ’ όλες του τις τραγωδίες. Στις Βάκχες από την αρχή ώς το τέλος, υπάρχει πραγματική αλληλεπίδραση ανάμεσα στους χαρακτήρες. Μ’ αυτόν τον περισσότερο φυσικό χειρισμό των χαρακτήρων και της κατάστασης συμβαδίζει κάτι το εμπράγματο και το ευφάνταστο στο χειρισμό, κάτι που έλειπε για καιρό. […] Οι Βάκχες είναι τόσο διαφορετικές στη σύνθεση και στο ύφος, σε σχέση με τις περισσότερες από τις προγενέστερες τραγωδίες. Σε τούτη την τελευταία τραγωδία ανιχνεύουμε ένα νήμα που το βρήκαμε στις δύο πρώτες (Μήδεια και Ιππόλυτος), την αίσθηση του Ευριπίδη για τη δύναμη ορισμένων φυσικών και εξωηθικών δυνάμεων. […] Το θέμα των Βακχών δεν είναι˙ ούτε αφηρημένο ούτε παθητικό˙ έχουμε αποχαιρετήσει τις γυναίκες τις ζαρωμένες κοντά στους βωμούς. Το θέμα δεν είναι η δημόσια αδικοπραγία ή αφροσύνη, αλλά μια έντονη αντίθεση ανάμεσα σε μία διάνοια και σε μία άλλη˙ ένα θέμα που μπορεί όχι μόνο να εκφραστεί ολοκληρωτικά με δραματική εικονογραφία, αλλά επίσης να εκφραστεί σε μια μοναδική κατάσταση, να οδηγηθεί σε μια έντονη οπτική εστία και να εξελιχθεί με τρόπο «αναπόφευκτο». Όλες οι δραματικές ανεπάρκειες των προγενέστερων έργων έχουν εξαφανιστεί. Το έργο σαν σύνολο είναι θαυμαστά καταστρωμένο. Η διαγραφή των χαρακτήρων είναι σταθερή και φυσική, επειδή το θέμα το επιτρέπει˙ και δεν υπάρχουν ούτε ρητορικές ή διαλεκτικές εκτροπές ούτε απλώς διακοσμητικοί λυρισμοί. Αν προσθέσουμε την κωμικότητα των δύο «κωμικών» σκηνών, που προκαλεί σύγχυση, και την αναγνωρισμένη λαμπρότητα των μονολόγων του Άγγελου, μπορούμε να πούμε ότι στις Βάκχες συναντούμε όλες τις αρετές του Ευριπίδη.[…]»
Ο Peter Burian, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ, έγραψε: «Οι Βάκχες του Ευριπίδη αποτελούν το σπουδαιότερο παράδειγμα μεταθεατρικότητας στην τραγωδία, και αυτό δεν μας εκπλήσσει ίσως, αφού το κεντρικό πρόσωπο του έργου είναι ο θεός του θεάτρου. Όλο το έργο σκηνοθετείται για μας τους θεατές από τον Διόνυσο, ο οποίος αναγγέλλει στην αρχή ότι υποδύεται τον ρόλο του ιερέα του, προκειμένου να τιμωρήσει τον Πενθέα. Οδήγησε ήδη τις γυναίκες της Θήβας στην παράνοια και τις έστειλε στα βουνά σαν μαινάδες. Με τη μεταμφίεση του σε θνητό, συμμετέχει στη «συμπαιγνία» της παγίδευσής του και στη συνέχεια χρησιμοποιεί τις θεϊκές δυνάμεις του για να αποδράσει και να σκηνοθετήσει μία φρικιαστική μασκαράτα –την πομπή για τη θυσία στο βουνό, όπου ο Πενθέας, με περιβολή που δείχνει ότι υποκαθιστά τον θεό, καταλήγει να υποκαθιστά το θύμα μιας παρανοϊκής θυσίας, καθώς πέφτει στα χέρια της μητέρας του και των άλλων θηβαίων βακχών. […]»
Paolo Baiocco (σκηνοθέτης)
Γεννήθηκε στην Ιταλία το 1952, και από νεαρή ηλικία έκανε σπουδές μουσικής αλλά και κλασικού και μοντέρνου χορού. Αποφοίτησε από το Κλασικό Λύκειο, και το 1980 πήρε πτυχίο αρχιτεκτονικής, με ένα θέμα ιδιαίτερα προσφιλές σε αυτόν: «Η γέννηση του θεάτρου στην Ιταλία». Συνέχισε με σπουδές σκηνοθεσίας και υποκριτικής στο θέατρο του Jerzy Grotowski και στο Odin Teatret της Δανίας, υπό τη διεύθυνση του Eugenio Barba.
Το 1980 ίδρυσε τον δικό του θίασο και για την επόμενη δεκαετία ανέβασε πάνω από τριάντα έργα κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου: Βοκάκιο, Σαίξπηρ, Θερβάντες, Καζανόβα, Βίκτωρ Ουγκό, Δουμά, Βέργκα, Γκαρσία Λόρκα, Μπρεχτ.
Δύο από τα έργα του είχαν τεράστια εμπορική και κριτική επιτυχία και δημοσιεύονται στο θεατρικό περιοδικό Sipario.
Το 1982 συμμετείχε ως ηθοποιός-μίμος στην παραγωγή της ταινίας La Traviata, με τους Πλάθιντο Ντομίνγκο και Τερέζα Στράτας, σε σκηνοθεσία Φράνκο Ζεφιρέλι, αλλά και στο La Battaglia di Lagnano που ανέβασε ο Πιερλουίτζι Πίτζι στην Όπερα της Ρώμης. Οι δύο αυτές εμπειρίες καθόρισαν την καριέρα του ως σκηνοθέτη, σκηνογράφου και σχεδιαστή κοστουμιών για την όπερα, που ξεκίνησε το 1988.
Σε συνεργασία με τη Λυρική Σκηνή του Σπολέτο, σκηνοθέτησε πάνω από δέκα όπερες, ανάμεσα στις οποίες: L’Italiana in Algeri, La Serva Padrona, La Traviata κ.ά. Σκηνοθέτησε εξάλλου δύο όπερες για το Maggio Musicale της Φλωρεντίας: L’Inganno Felice του Ροσίνι και το σύγχρονο Perso per Perso του Μπατζιάνι, και Φάλσταφ του Βέρντι για το Θέατρο Βέρντι του Σάσσαρι.
Στην Ιαπωνία, σκηνοθέτησε μέσα σε περίοδο τριών χρόνων, σημαντικές παραγωγές όπερας, όπως: La Serva Padrona του Περγκολέζι και Il Giocatore του Τσερουμπίνι. Το 2003 προσκλήθηκε στο Κιότο για να ανεβάσει La Traviata. Την επόμενη χρονιά, η συγκεκριμένη παράσταση έτυχε θερμής υποδοχής σε Τόκιο και Οσάκα, ενώ περιόδευσε σε δώδεκα από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ιαπωνίας.
Το 2005 ήταν ο σκηνοθέτης και σκηνογράφος της νέας, πετυχημένης παραγωγής Attila του Βέρντι στο Teatro dell’ Opera της Ρώμης.
Προσκλήθηκε σε πολυάριθμα διεθνή φεστιβάλ, σε Γαλλία (Φεστιβάλ Tours και Rouen), Ελλάδα (Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), Ισπανία και Ουγγαρία, αλλά και στην πατρίδα του, Ιταλία.
Σκηνοθέτησε επίσης 25 οπερατικά βίντεο με θέμα την Μαρία Κάλλας για τη Σκάλα του Μιλάνου, ενώ σχεδίασε την έκθεση για την 20η επέτειο του θανάτου της.
Το 2006 έκτισε το νέο Ανοιχτό Θέατρο, χωρητικότητας 1800 θέσεων, για το Φεστιβάλ Όπερας του Νάμι, το οποίο εγκαινιάστηκε με την Aida του Βέρντι, υπό τη δική του καλλιτεχνική διεύθυνση.
Στο θέατρο Carlo Felice της Γένοβας οργάνωσε εκδήλωση στη μνήμη της Μαρίας Κάλλας από τη συμμετοχή της στο ρόλο της Ιζόλδης, στην όπερα του Βάγκνερ Τριστάνος και Ιζόλδη.
Το 2009 σκηνοθέτησε ξανά La Traviata στο Θέατρο Βέρντι της Μεσσίνα, Νόρμα του Μπελίνι για την Κρατική Όπερα Κορέας στη Σεούλ και Ελιξίριο του Έρωτα στα θέατρα Daejeon, Daegu και Goyang, επίσης στην Κορέα.
Επίσης, έχει γράψει τηλεοπτικά και κινηματογραφικά σενάρια. Παράλληλα με την καριέρα του στο θέατρο, εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο της Περούτζια ως Καθηγητής Παραστατικών Τεχνών και Σκηνοθεσίας.
Παραστάσεις
- Λευκωσία: Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ’
Επίσημη πρώτη: Τετάρτη 22 Ιουνίου
Πέμπτη 23, Παρασκευή 24, Σάββατο 25 Ιουνίου & Παρασκευή 8 Ιουλίου - Πάφος: Αρχαίο Ωδείο Πάφου, Τετάρτη 29 Ιουνίου
- Ελ. Αμμόχωστος: Δερύνεια, Δημοτικό Αμφιθέατρο, Παρασκευή 1 Ιουλίου
- Λάρνακα: Παττίχειο Δημοτικό Αμφιθέατρο Λάρνακας, Τετάρτη 6 Ιουλίου
(στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Λάρνακας) - Λεμεσός: Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, Τρίτη 12 & Τετάρτη 13 Ιουλίου
Όλες οι παραστάσεις αρχίζουν στις 9.00μ.μ.
Προκράτηση Θέσεων & Προπώληση Εισιτηρίων
Λευκωσία
Κέντρο Πώλησης Εισιτηρίων ΘΟΚ, τηλ. 77772717
(έναντι κεντρικής εισόδου Αμφιθεάτρου Μακαρίου Γ’, Στρόβολος)
Ταμείο Αμφιθεάτρου Μακαρίου Γ’, τηλ. 22314507
(από τις 7.00μ.μ. την ημέρα των παραστάσεων)
Λεμεσός
Ταμείο Κηποθεάτρου, τηλ. 25582268, 25343341
(Δευτέρα-Παρασκευή 4.00μ.μ. -7.00μ.μ.)
και από το ταμείο του Αρχαίου Θεάτρου Κουρίου το βράδυ της παράστασης
Το κοινό που θα παρακολουθήσει παράσταση στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου προτρέπεται να μεταβεί στον χώρο τουλάχιστον 45 λεπτά πριν την έναρξη της παράστασης. Η στάθμευση αυτοκινήτων θα γίνεται στον Άγιο Ερμογένη, απ’ όπου το κοινό θα μεταφέρεται με λεωφορείο στο χώρο του θεάτρου.
Λάρνακα
Ταμείο Δημοτικού Θεάτρου Λάρνακας, τηλ. 24665795
(Δευτέρα-Παρασκευή 10.00π.μ.-1.00μ.μ., 4.00μ.μ.-6.00μ.μ. και Σάββατο 10.00π.μ.-1.00μ.μ.)
και από το ταμείο του Παττιχείου Δημοτικού Αμφιθεάτρου το βράδυ της παράστασης
Πάφος
Κέντρο Πληροφόρησης και Εξυπηρέτησης Δημοτών Πάφου, τηλ. 26822270
(Δευτέρα-Παρασκευή 7.30π.μ.-2.30μ.μ., Πέμπτη απόγευμα-έως τέλος Ιουνίου-3.00μ.μ.-6.00μ.μ.)
και από το ταμείο του Αρχαίου Ωδείου Πάφου το βράδυ της παράστασης
Ελ. Αμμόχωστος
Δημοτικό Αμφιθέατρο Δερύνειας
από το ταμείο το βράδυ της παράστασης
Τιμές εισιτηρίων: € 17 / € 8 (συνταξιούχοι, φοιτητές, στρατιώτες, μαθητές)
