Γύρισαν την πλάτη στο
Κέντρο Περιβαλ. Μελετών Κρήτου Τέρρα
Ο Δρ Νίκολας Σίμονς μιλά στην ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΣΠΙΔΑ
Ο Δρ Νίκολας Σίμονς(πρώτος αριστερά) μαζί με τους εκπαιδευτές μπροστά από την είσοδο του Κέντρου.
Συνέντευξη: Παύλος Νεοφύτου
Η μικρή κοινότητα της Κρήτου Τέρρα, γνωστή για τη λειτουργία του πρώτου καζίνο στην Κύπρο, φιλοξενεί από το 1995 και την πρώτη πρωτοβουλία δημιουργίας Περιβαλλοντικού Κέντρου στο νησί. Από το Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικών Μελετών στο καρδιά της κοινότητας, στην περιοχή Λαόνα και κοντά στη χερσόνησο του Ακάμα, μέχρι σήμερα έχουν εκπαιδευτεί περίπου 50.000 άτομα, από Κύπρο και εξωτερικό, αποκομίζοντας εμπειρία απο περιβαλλοντική εκπαίδευση έξω στις ”αίθουσες” της κυπριακής φύσης. Εντούτοις, τη φετινή χρονιά, το Υπουργείο Παιδείας έχει γυρίσει την πλάτη στο Περιβαλλοντικό Κέντρο Κρήτου Τέρας, που για 17 συναπτά έτη έφερνε τους μαθητές των Δημοτικών σχολείων της Κύπρου κοντά στις ομορφιές της Λαόνας και του Ακάμα, που όλοι έχουμε μια γενική ιδέα για την περιβαλλοντική του σπουδαιότητα. Παραγνωρίζοντας συγχρόνως ότι εδώ καταφθάνουν καθε χρόνο σχολεία και πανεπιστήμια του εξωτερικού, αναγνωρίζοντας και επιδιώκοντας να βιώσουν την περιβαλλοντική σημασία της περιοχής. Γι’ αυτό το θέμα και για άλλα, όπως τη λειτουργία του κέντρου και την περιβαλλοντική σπουδαιότητα της περιοχής, μιλά στη ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΣΠΙΔΑ ο διευθυντής καί ένας από τους εμπνευστές του κέντρου, ο Δρ Νίκολας Σίμονς, ερευνητής και λάτρης της κυπριακής φύσης και γενικότερα της κυπριακής υπαίθρου.
κ. Σίμονς, είστε το πρώτο κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην Κύπρο.
Όταν ιδρύθηκε το κέντρο το 1995 δεν υπήρχε τότε κανένα άλλο κέντρο με παρόμοιους σκοπούς, πρακτικής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Μπορούμε να πούμε ότι κάναμε την πρώτη κίνηση εμείς. Κατά πόσο η δική μας δουλειά ενέπνευσε άλλους δεν ξέρω, αλλά είμαστε στην αρχή του κύματος.
Τι κατάφερε το κέντρο μέχρι στιγμής;
Μέχρι σήμερα έχουν περάσει από εδώ για εκπαιδευτικά περιβαλλοντικά προγράμματα περίπου 50.000 άτομα. Αυτά τα προγράμματα καλύπτουν και περιβαλλοντικά θέματα, αλλά και γεωγραφικά. Απευθυνόμαστε επίσης στα ιδιωτικά σχολειά αλλά και στα κρατικά. Συνεργαζόμαστε και με σχολεία του εξωτερικού, αλλά και σχολεία της Κύπρου. Συνολικά φτάσαμε σε αυτό το επόπεδο: κάθε χρόνο, τώρα, δεχόμαστε περίπου 3.000 επισκέπτες.
Και η εκπαίδευση τι περιλαμβάνει;
Η εκπαίδευση έχει βασική φιλοσοφία το ότι για να μαθαίνει κανείς σωστά για το περιβάλλον πρέπει να βγούμε από την τάξη και να δούμε τα θέματα από κοντά. Δηλαδή η καλύτερη αίθουσα για την περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι η ύπαιθρος.
Μπορείτε να μας μιλήσετε για την περιβαλλοντική σημασία της εδώ περιοχής;
Μιλώντας πρώτα για την άμεσά μας περιοχή, της Λαόνας, έχει πολύ μεγάλη σημασία για δύο, θα έλεγα, χαρακτηριστικά. Υπάρχει πολύ υπόγειο νερό, που βγαίνει σε μία σειρά από πηγές μέσα στις βαθιές κοιλάδες. Δηλαδή έχουμε ορισμένα ρυάκια με μόνιμη ροή νερού. Κι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό από την άποψη των ασπονδύλων ζώων αλλά και των φυτών. Για παράδειγμα η χλωρίδα κάτω στο φαράγγι Κρεμνιώτη είναι μοναδική. Έχει φτερίκι τεράστιο, που σε όλη την Κύπρο μόνο σε δύο κοιλάδες, στην περιοχή μας, υπάρχει. Είναι υποτροπικό είδος. Μέσα στα φαράγγια μας υπάρχει μόνιμο νερό και συγχρόνως η περιοχή είναι προστατευόμενη από τις καιρικές συνθήκες, συνεπώς και οι συνθήκες είναι υποτροπικές. Γι’ αυτό επιβιώνει εκεί το συγκεκριμένο είδος. Επίσης υπάρχει ένας οικότοπος πολύ σημαντικός, το δρυόδασος. Πρόκειται για ένα είδος που ονομάζεται quercus infectoria, είναι ο Μεγάλος Δρυς της Κύπρου, που μπορεί να φτάσει σε πολύ μεγάλη διάμετρο. Υπάρχει, για παράδειγμα, ένας τέτοιος στη Λάνια. Εμείς όμως στην περιοχή μας έχουμε ολόκληρες κοιλάδες γεμάτες από τέτοιους δρύες. Και αυτό είναι κάτι το φανταστικό. Είναι αυτά. Εξάλλου, η περιοχή μοιάζει πολύ με άλλες ασβεστολιθικές περιοχές, όπως τα κρασοχώρια, κοντά στη Λεμεσό.
Βελανιδιά περίπου 600 χρονών. Κάτω από τη σκιά της εκπαιδευόνται οι επισκέπτες του Κέντρου.
Στα περιβαλλοντικά σας προγράμματα εντάσσεται και ο Ακάμας;
Βέβαια. Ο Ακάμας είναι από τις πιο σημαντικές περιοχές εκπαιδευτικά για εμάς. Κυρίως μέχρι τώρα για το Δάσος του Ακάμα, αλλά και για τις παραλίες, τις χελώνες και τα φαράγγια. Ο Ακάμας είναι πολύ σημαντικό κέντρο ενδημισμού, σημαίνει ότι έχει πάρα πολλά είδη που μόνο μέσα στον Ακάμα υπάρχουν. Για παράδειγμα, το Centaurea akamantis, είναι ένα φυτό που υπάρχει μόνο στο Φαράγγι του Άβακα και στο διπλανό φαράγγι. Υπάρχουν περίπου 60 μοναδικά φυτά. Τέτοια πράγματα είναι πολύ σημαντικά, όχι μόνο διότι υπάρχουν, αλλά πολύ σημαντικό είναι να τα δείξουμε και στις νέες γενιές, για να καταλάβουν πόσο σημαντική είναι η φύση της Κύπρου. Ο οργανισμός στο οποίο ανήκει το κέντρο, η Terra Cypria, ένα ίδρυμα προστασίας του περιβάλλοντος, ασχολείται πάρα πολύ με την προστασία της φύσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το δίκτυο NATURA 2000, είναι το κύριο ευρωπαϊκό μέτρο για την προστασία και την προώθηση της βιοποικιλότητας σε όλη την Ευρώπη και ο Ακάμας είναι από τις πιο σημαντικές περιοχές NATURA στην Κύπρο.
Οι έρευνες που κάνετε σας έχουν οδηγήσει σε τυχόν αξιόλογες ανακαλύψεις;
Προσωπικά έχω βρει ορισμένα είδη φυτών, που πριν πίστευαν ότι μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές υπάρχουν. Για παράδειγμα, έχουμε βρει στην περίοχή ”’Βουνί” της κοινότητας Παναγιάς ένα φυτό που λέγεται Astragalus macrocarpus lefkarensis, που ενώ πριν νόμιζαν όλοι ότι μόνο στην περιοχή των Λευκάρων υπάρχει, εμείς έχουμε βρει και στα Κελοκέδαρα, και μάλιστα πολλά φυτά. Αυτό είναι εύρημα που έχει ευρωπαϊκή σημασία, επειδή αυτό το είδος είναι είδος προτεραιότητας. Και κάναμε επίσης για δύο χρόνια μελέτη των δρυοδάσων της Κύπρου και έχουμε βρει πολλές περιοχές που δεν αναγνωρίστηκαν πριν. Άρα έχουμε συνεισφέρει για την κατάσταση της φύσης στην Κύπρο.
Το κέντρο αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα;
Εμείς θέλουμε σταθερή υποστήριξη από την κυβέρνηση, από το Υπουργείο Παιδείας. Είχαμε για αρκετά χρόνια οικονομική υποστήριξη, για να προσφέρουμε πρόγραμμα εκπαίδευσης σε όλα τα δημοτικά σχολεία της επαρχίας Πάφου. Φέτος με την οικονομική κρίση έχει αλλάξει η κατάσταση. Εμεις ναι μεν θέλουμε οικονομική στήριξη, αλλά ακόμη πιο σημαντική είναι η αναγνώριση από την κυβέρνηση, που να διευκρινίζει ότι τα προγράμματα που προσφέρουμε είναι αξιόλογα και αξίζει οι μαθητές ενός σχολείου, από οποιαδήποτε επαρχία, να έρθουν εδώ και να δουν τα καταπληκτικά και μοναδικά αξιοθέατα -σε εισαγωγικά- της περιοχής.
Περιβαλλοντικό μάθημα σε αίθουσα του Κέντρου.
Όταν αναφέρεστε σε αναγνώριση τι εννοείτε;
Εννοώ να έχουμε μια αναγνωρισμένη θέση στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου. Αναγνωριστήκαμε δυστυχώς για ορισμένα χρόνια. Φαίνεται επειδή δεν υπήρχαν τότε άλλες επιλογές. Τώρα που υπάρχει το κρατικό περιβαλλοντικό κέντρο στη Σαλαμιού το Υπουργείο Παιδείας υποδεικνύει στα σχολεία της Πάφου εκεί να πηγαίνουν, σαν να λέει ”δεν έχουμε ανάγκη για εσάς, για το κέντρο στην Κρήτου Τέρρα”.
Δηλαδή αυτή τη στιγμή δεν έρχονται εδώ σχολεία;
Εμείς τα καλούμε και ακόμα έρχονται. Αυτό που θέλουμε εμείς είναι απλούστατα το Υπουργείο χωρίς να δεσμευτεί οικονομικά, να στέλνει εγκύκλιο στα σχολεία, μια υπενθύμιση, ας πούμε, ότι ακόμη υπάρχει αυτό το κέντρο στην Κρήτου Τέρρα. Προσφέρει ενδιαφέροντα προγράμματα σε σχέση με τους οικοτόπους του Ακάμα και της Λαόνας. Πηγαίνετε να τους δείτε. Μια ενθαρρυνση για τα σχολεία δεν στοιχίζει τίποτε.
κ. Σίμονς, εσείς πόσα χρόνια είστε εδώ;
Εγώ ίδρυσα το κέντρο με άλλα μέλη του ιδρύματος ΤΕRRA CYPRIA. Εγώ από το 1990 έκανα τα προκαταρκτικά σχέδια για αυτό το κέντρο.
Μπορείτε να θυμηθείτε κάποια εμπειρία από αυτή την περίοδο;
Η θερμή φιλοξενία από την κοινότητά μας. Η Κρήτου Τέρρα όταν πρωτοήρθαμε είχε περίπου 140 άτομα κατοίκους, τώρα μειώθηκαν, είναι κάπου στα 70-80 άτομα. Αλλά πάντοτε, από την αρχή ήταν πολύ θετικοί οι άνθρωποι, για τις ιδέες μας και την πρωτοβουλία μας. Κι εμείς θέλουμε να ενθαρρύνουμε το χωριό για κάποια ανάπτυξη, να έρθουν τουρίστες και επισκέπτες στο χωριό. Οι επισκέπτες του κέντρου συνήθως στηρίζουν οικονομικά και τους κατοίκους, επισκεπτόμενοι τα καφενεία και τους ιδιοκτήτες των δωματίων που διαμένουν.
Τώρα που η Κύπρος έχει αναλάβει την Προεδρία της ΕΕ τι θα συστήνατε στον υπουργό Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος να τονίσει στους εταίρους του;
Υπάρχουν πολλά θέματα. Κυρίως, όμως, όσον αφορά τη δική μου άποψη, και δεν μιλώ για την ΤΕRRA CYPRIA, γιατί αυτή έχει πολλές ιδέες για το θέμα, θέλω κατά την Προεδρία να προωθηθεί η προστασία του τοπίου της Κύπρου, δηλαδή μιλώντας για ολιστική άποψη για την ύπαιθρο, όχι μόνο τα δάση ή τα φυτά ή τα ζώα. Εννοώ όλα μαζί να τα δούμε σαν σύνολο, μαζί με την ανθρώπινη δραστηριότητα, τη γεωργία, την κτηνοτροφία κτλ. Είναι αυτό που ονομάζεται ”προστασία στο επίπεδο τοπίου”. Πιστεύω ότι αν δεν σκεφτόμαστε έτσι δεν θα πετύχουμε σωστά την προστασία της φύσης. Η φύση είναι ένα μέρος του τοπίου και και εμείς οι άνθρωποι είμαστε ένα μέρος της φύσης. Πρέπει να δούμε αυτή τη σχέση διαφορετικά, σαν σύνολο.
