Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε δράση για την αντιμετώπιση των παράνομων μεταφορών αποβλήτων που προκαλούν βλάβες στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον. Η Επιτροπή πρότεινε τη θέσπιση αυστηρότερης νομοθεσίας σχετικά με τις εθνικές επιθεωρήσεις φορτίων αποβλήτων με σκοπό την εναρμόνιση των επιπέδων ελέγχου σε όλα τα κράτη μέλη.
Εκτιμάται ότι το 25 % περίπου των φορτίων αποβλήτων που αποστέλλονται από την ΕΕ προς τις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής και της Ασίας αντίκειται στους διεθνείς κανονισμούς. Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο τα απόβλητα αυτά, κατά την άφιξή τους, να εναποτίθενται ή να μην υποβάλλονται σε ορθή διαχείριση, γεγονός που επιφέρει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον.
Ενώ ορισμένα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει πλήρη συστήματα επιθεώρησης που λειτουργούν εύρυθμα και έχουν ως στόχο τα φορτία αποβλήτων, είτε σε λιμένες είτε στις εγκαταστάσεις των παραγωγών και των συλλεκτών αποβλήτων, άλλα υστερούν σημαντικά. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε «αποφυγή λιμένων» (port hopping), δηλ. οι εξαγωγείς παράνομων αποβλήτων επιλέγουν να αποστέλλουν τα απόβλητά τους μέσω των κρατών μελών με τους χαλαρότερους ελέγχους.
Η πρωτοβουλία προβλέπει τη διενέργεια από τα κράτη μέλη τακτικών επιθεωρήσεων, με βάση την επικινδυνότητα, καθώς και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων αρχών και τη βελτίωση της κατάρτισης των επιθεωρητών. Έτσι οι αρχές θα μπορούν να εστιάσουν την προσοχή τους στις διαδρομές, στις χρονικές περιόδους και στα οχήματα που εμπλέκονται συχνότερα σε παράνομες μεταφορές. Η μεγαλύτερη έμφαση στα σημεία συλλογής και στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα καταστήσει δυνατή και τη διενέργεια επιθεωρήσεων σε πρώιμο στάδιο.
Με την πρόληψη των παράνομων εξαγωγών αποβλήτων σε προγενέστερο στάδιο, θα μειωθεί η πίεση στα τακτικά σημεία εξόδου. Εξάλλου, χάρη στον σχεδιασμό των επιθεωρήσεων, θα ενισχυθεί η ικανότητα των αρχών να διενεργούν αποτελεσματικές επιθεωρήσεις.
Οι επιτόπιοι έλεγχοι, που αποτελούν βασική συνιστώσα της πρότασης, θα καταστήσουν δυνατή την απόδειξη της νομιμότητας των μεταφορών από τον υπεύθυνο για την εκάστοτε αποστολή, με στοιχεία τα οποία θα αποδεικνύουν, για παράδειγμα, ότι τα συγκεκριμένα απόβλητα προορίζονται για περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση σε τρίτη χώρα.
Η διενέργεια αποτελεσματικών επιθεωρήσεων συνεπάγεται εξοικονόμηση χρημάτων και άμεσα οικονομικά οφέλη για τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία, διότι θα αποφεύγονται οι δαπάνες εξυγίανσης των εγκαταστάσεων και τα έξοδα επαναπατρισμού. Θα μπορούσε επίσης να αποτρέψει τη «διαρροή» πολύτιμων πρώτων υλών που περιέχονται στα απόβλητα, όπως πολύτιμων ορυκτών (για παράδειγμα, κοβαλτίου και ινδίου που περιέχονται στα απόβλητα ηλεκτρονικών ειδών), αφού οι ύλες αυτές θα μπορούν να ανακυκλώνονται και να εισέρχονται εκ νέου στην αγορά. Η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει τελικά στη βελτιστοποίηση των διεργασιών επεξεργασίας αποβλήτων, στη βελτίωση της διαλογής και των τεχνικών ανακύκλωσης και σε καλύτερη πρόσβαση σε πρώτες ύλες υψηλής ποιότητας.
