Όλα ανεξαιρέτως τα ζώα με μεγάλο εγκέφαλο έχουν ανάγκη από ξεκούραση και ύπνο. Αυτό για τη φάλαινα είναι ένα πρόβλημα, αφού, όπως όλα τα υπόλοιπα θηλαστικά, πρέπει και αυτή να εισπνέει οξυγόνο από τον ατμοσφαιρικό αέρα. Ωστόσο, το κήτος ξεπερνά το πρόβλημα, αφού μπορεί να κρατά την αναπνοή του έως και δύο ώρες, προκειμένου να καταδυθεί βαθιά σε αναζήτηση τροφής.
Οι επιστημονικές μας γνώσεις σχετικά με τις συνήθειες ύπνου της φάλαινας είναι μάλλον περιορισμένες, μια και η παρακολούθηση αυτού του ζώου είναι δύσκολη, όπως και η διεξαγωγή σχετικών μετρήσεων. Πάντως, για τον ύπνο των οδοντοκητών γνωρίζουμε περισσότερα, κυρίως επειδή κάποια από αυτά ζουν σε αιχμαλωσία και έχουν μελετηθεί συστηματικά.
Έχει παρατηρηθεί ότι τα δελφίνια μπορούν να κοιμούνται μένοντας ακίνητα, σαν κούτσουρα, στην επιφάνεια του νερού. Ερευνητές έχουν επίσης παρατηρήσει ότι τα δελφίνια μπορούν να κολυμπούν ενώ λαγοκοιμούνται. Αυτό το πετυχαίνουν διατηρώντας ένα μόνο ημισφαίριο του εγκεφάλου τους σε εγρήγορση, προκειμένου να συντηρούν ορισμένες ζωτικές λειτουργίες, όπως τον προσανατολισμό τους, ώστε να ανέρχονται στην επιφάνεια όταν πρόκειται να εισπνεύσουν. Με τον τρόπο αυτό, ορισμένα δελφίνια μπορούν να κολυμπούν χωρίς διακοπή ακόμη και 24 ώρες, κατά τη διάρκεια μεγάλων περιπλανήσεων.
Οι φάλαινες μπορούν επίσης να κοιμούνται περισσότερη ώρα απ’ όση βρίσκονται σε κατάδυση, αφού στο κεντρικό νευρικό τους σύστημα έχουν αναπτύξει ένα μηχανισμό που καθιστά εφικτή την άνοδο στην επιφάνεια για αέρα κατά τη διάρκεια του ύπνου τους.
Πρόσφατα, οι επιστήμονες αποκόμισαν κάποιες νέες γνώσεις σχετικά με τον ύπνο στις φάλαινες φυσητήρες, όταν παρατήρησαν ότι τα κήτη έπαιρναν κάθετη θέση ανά μικρές ομάδες στο νερό και εκτελούσαν ρυθμικές κινήσεις, γλιστρώντας αργά προς τα κάτω, και μετά από δώδεκα λεπτά κολυμπώντας και πάλι προς τα επάνω για να αναπνεύσουν.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι με αυτή τη συμπεριφορά οι φάλαινες πέφτουν σε έναν πιο βαθύ ύπνο, χωρίς να δίνουν μεγάλη σημασία για όσα συμβαίνουν γύρω τους. Παρομοίως, έχουν παρατηρηθεί μπαλενοφόρες φάλαινες, όπως οι μεγάπτερες, να παραμένουν ακίνητες και ξαφνικά, αντανακλαστικά και μόνο, να κολυμπούν προς την επιφάνεια. Αυτό το κολυμβητικό αντανακλαστικό που εξασφαλίζει αέρα λειτουργεί στις φάλαινες εντελώς αυτόματα, όπως αναπνέουμε και εμείς ενόσω κοιμόμαστε.
Οι γαλάζιες φάλαινες είναι μπαλενοφόρες, όπως οι μεγάπτερες και οι γκρίζες φάλαινες, και κατά πάσα πιθανότητα θα πρέπει να κοιμούνται και αυτές με τον ίδιο τρόπο, ακόμη κι αν δεν έχουν γίνει ανάλογες παρατηρήσεις.
