Οι χώρες που βρίσκονται πλησίον του Βορείου Πόλου της Γης αναμένεται να διαδραματίσουν κομβικό ρόλο στις εξελίξεις που θα λάβουν χώρα στην Αρκτική. Το στρώμα πάγου στην περιοχή λιώνει με πολύ ταχύτερους ρυθμούς από αυτούς που είχαν προβλεφθεί, με ορισμένους επιστήμονες να κάνουν λόγο για ολοκληρωτική απομείωση μέχρι το καλοκαίρι του 2040.
Θεωρείται πως στην Αρκτική κρύβονται τεράστιοι αναξιοποίητοι πόροι: από νέες εμπορικές θαλάσσιες γραμμές και αλιευτικά πεδία έως τουριστικά αξιοθέατα, ενώ στο υπέδαφός της εικάζεται ότι κείτονται τα μεγαλύτερα εναπομείναντα κοιτάσματα υδρογονανθράκων.
Οι πολυεθνικοί ενεργειακοί κολοσσοί έχουν ήδη πατήσει πόδι στην Αρκτική ξεκινώντας τις προκαταρκτικές διαδικασίες για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της, ενώ το ερχόμενο καλοκαίρι οι δραστηριότητές τους αναμένεται να ενταθούν. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρείται πως θα απαιτηθεί η συνεργασία των κρατών του βορρά προκειμένου να αποφευχθούν διαμάχες και διενέξεις στην περιοχή.
Στο βιβλίο του με τίτλο The World in 2050: Four Forces Shaping Civilization’s Northern Future ο Λόρενς Σμιθ, καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες, επιχειρεί μια ανάλυση των γεωπολιτικών ισορροπιών που διαμορφώνονται στην Αρκτική.
Τα κράτη της Αρκτικής, γνωστά και ως NORCs, περιλαμβάνουν τη Ρωσία, τον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Νορβηγία, τη Δανία (Γροιλανδία) και την Ισλανδία. Πρόκειται για κράτη, όπως σημειώνει ο Σμιθ, που βρίσκονται σε δημογραφική άνοδο, ενώ η οικονομική τους κατάσταση χαρακτηρίζεται σε γενικές γραμμές καλή. Η δύναμή τους αναμένεται να ενισχυθεί χάρη σε τέσσερις παράγοντες που εντοπίζονται στο βιβλίο: δημογραφικές τάσεις, ζήτηση για φυσικούς πόρους, παγκοσμιοποίηση και κλιματική αλλαγή.
Ο Σμιθ εντοπίζει το εργαλείο διασφάλισης της ειρηνικής ανακάλυψης και ανάπτυξης της Αρκτικής στη μορφή της διεθνούς συνθήκης, όπως η Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για το Νόμο της Θάλασσας, την οποία έχουν υπογράψει όλες οι προαναφερθείσες χώρες πλην ΗΠΑ για την επίλυση των θαλάσσιων διαφορών τους. Κυρίαρχη παρουσία στην περιοχή επιχειρεί να εγκαθιδρύσει η Ρωσία με τις υπόλοιπες χώρες να επιχειρούν μια αναπροσαρμογή και επαναξιολόγηση των στρατηγικών τους στην περιοχή.
Ο Καναδάς εγκαθιστά στρατιωτικές και ερευνητικές βάσεις στην βόρεια ακτογραμμή του, ενώ οι ΗΠΑ επαναφέρουν τη στρατιωτική του παρουσία στην Αλάσκα. Η Νορβηγία αναπτύσσει τα βόρεια λιμάνια της, η Γροιλανδία επιδιώκει την ανεξαρτητοποίησή της από τη Δανία, ενώ η Ισλανδία πασχίζει να διατηρήσει την εθνική της κυριαρχία έναντι του μεγάλου κεφαλαίου. Ο συγγραφέας θεωρεί πως οι διακρατικές διαφορές με τον έναν ή με τον άλλο (ειρηνικό) τρόπο θα επιλυθούν.
Οι μεγαλύτερες ανησυχίες αφορούν σε σοβαρά περιβαλλοντικά ατυχήματα από την εξόρυξη των φυσικώνπόρων της περιοχής ή σε ανάπτυξη παράνομων δραστηριοτήτων όπως υπεραλίευση και κυνήγι της φάλαινας. Δυστυχώς η ανθρώπινη παρουσία σε μια “παρθένα” περιοχή της Υφηλίου συνεπάγεται τέτοια γεγονότα.
