Του Παύλου Νεοφύτου
Ο αντιπαθής Κίσινγκερ κάποτε είχε πει: «όποιος ελέγχει το πετρέλαιο ελέγχει τα έθνη. Όποιος ελέγχει την τροφή, ελέγχει τον κόσμο όλο». Στην καλλιέργεια των μεταλλαγμένων ειδών συμφώνησαν ομόφωνα τα κράτη μέλη της ΕΕ στη σύνοδο των υπουργών Περιβάλλοντος στις 12 Ιουνίου στο Λουξεμβούργο. «Καχύποπτοι κύκλοι» στην Ευρωπαϊκή Ένωση μιλούν πλέον για ταχείες εξελίξεις στο πεδίο της βιοτεχνολογίας και για «εισβολή» των πολυεθνικών εταιρειών μεταλλαγμένων σπόρων σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Ο Υπουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κ. Νίκος Κουγιάλης που ήταν παρών στις 12 Ιουνίου στο Λουξεμβούργο, μετά το πέρας των εργασιών της Συνόδου, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Εκφράζω την ικανοποίησή μου για τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στο ζήτημα του περιορισμού και της απαγόρευσης καλλιέργειας των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Μετά από έντονες και πολυετείς διαπραγματεύσεις καταλήξαμε στο σημερινό κείμενο της τροποποιητικής Οδηγίας, γιατί επιθυμούμε η Κύπρος να είναι απαλλαγμένη από την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, κάτι που αποτελεί πάγια θέση της Κυβέρνησης. Η σημερινή συμφωνία παρέχει το δικαίωμα στα κράτη μέλη να αποφασίζουν τα ίδια για την εδαφική τους διαχείριση όσον αφορά την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών και θεωρώ ότι αποτελεί μια πολύ καλή βάση για την υιοθέτηση ενός αποτελεσματικού και νομικά ασφαλούς εργαλείου απαγόρευσης».
Σε αντίθεση όμως με τις εφησυχαστικές δηλώσεις του κ. Κουγιάλη, πολλοί επισημαίνουν πως το δικαίωμα απαγόρευσης στο εσωτερικό των χωρών αποτελεί το «καρότο» στην «εκστρατεία εισβολής» των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη. Διατείνονται ότι με τη συμφωνία ουσιαστικά ανοίγει ο δρόμος για την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στην Ευρώπη, αίτημα των πολυεθνικών εταιρειών μεταλλαγμένων σπόρων εδώ και μια 15ετία.
Σε κάθε περίπτωση η απαγόρευση στο εσωτερικό των χωρών θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «σαθρή», καθώς αξίζει να προσέξουμε ότι δεν βασίζεται σε λόγους υγείας ή περιβάλλοντος. Ειδικότερα η κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει την καλλιέργεια ενός γενετικά τροποποιημένου είδους σε όλη την επικράτειά της ή σε κάποια περιοχή για λόγους που δεν σχετίζονται με την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα για λόγους δημόσιας τάξης ή καθορισμού χρήσεων γης.
Ωστόσο πολλοί επισημαίνουν πως αυτοί οι λόγοι δεν είναι αντικειμενικοί και έτσι η κάθε εταιρεία μεταλλαγμένων μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο υποχρεώνοντας τελικά ένα κράτος να αποδεχτεί τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Παράλληλα, οι χώρες, βάσει της συμφωνίας, δεν έχουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τη διέλευση από το έδαφός τους των εγκεκριμένων γενετικά τροποποιημένων οργανισμών.
Στην συμφωνία προβλέπεται πως όσα κράτη διαφωνούν με την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο έδαφος τους θα μπορούν να προσφεύγουν στην Κομισιόν, η οποία με τη σειρά της θα ζητά από τις εταιρείες μεταλλαγμένων να αποκλείσουν τις εν λόγω χώρες από τα σχέδιά τους.
Γερμανία, Βρετανία και Γαλλία είχαν εκφράσει αρχικά τις αντιρρήσεις τους για το νομικό πλαίσιο που τίθεται μέσω της συμφωνίας, σημειώνοντας ότι είναι πολύ ευνοϊκό για τις πολυεθνικές εταιρείες βιοτεχνολογίας. Ωστόσο το τελευταίο διάστημα και χωρίς να έχει γίνει κάποια τροποποίηση άλλαξαν στάση και τάχθηκαν υπέρ της πρότασης. Τελικά η μόνη χώρα που διαφώνησε μέχρι το τέλος με τη συμφωνία ήταν το Βέλγιο το οποίο απείχε από την ψηφοφορία. Μετά την έγκριση από τους υπουργούς η συμφωνία θα πρέπει να πάρει και το «πράσινο φως» από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο μέχρι το τέλος του έτους.
Τα τελευταία χρόνια έχει εγκριθεί στην Ευρώπη η καλλιέργεια τεσσάρων μεταλλαγμένων σπόρων, ωστόσο μόνο το καλαμπόκι MON810 της Monsanto καλλιεργείται σήμερα, καθώς η καλλιέργεια των υπόλοιπων, δύο ειδών καλαμποκιού (ΒΤ176 και Τ25) και της πατάτας Amflora, εγκαταλείφθηκε. Υπό έγκριση είναι ακόμη επτά αιτήματα που αφορούν διάφορα είδη, όπως το καλαμπόκι TC1507 της Pioneer, θυγατρικής του αμερικανικού ομίλου DuPont.
Σήμερα το 85% των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών είναι συγκεντρωμένο σε τρεις μόνο χώρες: τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αργεντινή και τον Καναδά. Επιπλέον, μέχρι σήμερα, μόνο τέσσερα γενετικά μεταλλαγμένα φυτά (βαμβάκι, ελαιοκράμβη, σόγια και καλαμπόκι) έχουν καλλιεργηθεί σε εμπορική κλίμακα. Συνολικά, οι γενετικά μεταλλαγμένες καλλιέργειες καλύπτουν λιγότερο από το 1% της καλλιεργήσιμης γης.
Σε πολλά μέρη του κόσμου (π.χ. στην Ευρώπη, Ρωσία, Αφρική και στις περισσότερες ασιατικές χώρες) μεγάλες εταιρείες τροφίμων και λιανοπωλητές αρνούνται μέχρι στιγμής να πουλήσουν γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Πολλές κυβερνήσεις έχουν απαγορεύσει την καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυτών ή αρνούνται να τα εισάγουν. Παρ’ όλα αυτά και παρά τις αυξανόμενες ενδείξεις ότι τα μεταλλαγμένα φυτά και τρόφιμα βλάπτουν το περιβάλλον και αποτελούν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, πολυεθνικές εταιρείες όπως η αμερικανοεβραϊκή Monsanto εξακολουθούν να προσπαθούν να τα εισάγουν στην παγκόσμια αγορά.
